کد مطلب:312011 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:285

منابع علمی حضرت زهرا(س)
بعد از رحلت پیامبر گرامی اسلام، وحی آسمانی بر كسی نازل نمی شود و درهای وحی بعد از آن حضرت برای همیشه بسته است. اما حضرت زهرا(س) و سایر معصومین(ع) دارای علم و دانش بس وسیع و گسترده ای هستند. آنان نسبت به معارف دینی و مصالح مسلمین و حقایق گذشته و آینده آگاهی كامل دارند. حال این سؤال مطرح است كه آنان از چه منابعی این علوم گسترده را به دست می آورند. بر اساس متون دینی به منابع چندی می توان اشاره كرد كه برخی از آنها اینهاست:



1ـ قرآن



كتاب الهی سرچشمه جاودانه و ارزشمند تمام علوم و دانستنیهایی است كه در امر هدایت بشر نقش دارد و آگاهی به آن رهگشای همه معارف و حقایق اسلامی است. آگاهی كامل از قرآن



* امام صادق(ع) در ضمن توصیف «مصحف فاطمه(س)» می فرماید: ... و فیه علم القرآن كما انزل. علم قرآن همان طور كه نازل شده در مصحف فاطمه(س) موجود است.



به طوری كه انسان تفسیر و تأویل و ظاهر و باطن و محكم و متشابه آن را به خوبی بشناسد به انسان این توان را می دهد كه تمام نیازهای خود و جامعه را از آن استخراج نماید.



حضرت علی بن موسی الرضا(ع) در توضیح آیه «.. و لو رَدُّه الی الرسول و الی اولی الامر منهم لعلمه الذین یستنبطونه منهم ...»2 می فرماید: منظور از این آیه «آل محمد است» و هم الّذین یستنبطونه من القران و یعرفون الحلال و الحرام، آنها كسانی هستند كه از قرآن استنباط می كنند و حلال و حرام را می شناسند.3 چنان كه در رابطه با آیه شریفه «و ما یعلم تاویله الاّ اللّه و الراسخون فی العلم»4 «تأویل قرآن را جز خدا و ثابت قدمان در علم نمی دانند» امام صادق(ع) می فرماید: نحن الراسخون فی العلم و نحن نعلم تأویله. ما (اهل بیت) راسخان در علم هستیم و ما تأویل قرآن را می دانیم.5



امام باقر(ع) در رابطه با تفسیر آیه مباركه «فالذین آتینا هم الكتاب یؤمنون6 به كسانی كه به آنها كتاب آموختیم به آن ایمان دارند» می فرماید: هم آل محمد. آنها از آل محمد هستند.7



نیز از امام باقر(ع) در باره آیه مباركه «بل هو آیات بیّنات فی صدور الذین اوتو العلم»8 قرآن نشانه های آشكاری است در قلب كسانی كه به آنها دانش داده شده» سؤال شد فرمود: منظور ما هستیم.9



امام صادق(ع) در ضمن توصیف «مصحف فاطمه(س)» می فرماید: ... و فیه علم القرآن كما انزل. علم قرآن همان طور كه نازل شده در مصحف فاطمه(س) موجود است.10



از روایاتی كه در تفسیر آیات ذكر شده و امثال آن، نقل شد استفاده می شود كه آگاهی نسبت به قرآن و اسرار آن مربوط به حضرت زهرا(س) و سایر معصومین علیهم السلام می باشد، چون قرآن در خانه آنها نازل شده است و آنها هستند كه در سایه آشنایی با این منبع لایزال الهی توانایی شناخت و درك حقایق و معارف و دانشهای گوناگون را پیدا كرده اند.



2ـ پیامبر اسلام



دومین منبع از منابع دانش حضرت زهرا(س) علم و دانشی است كه آن حضرت از پدر بزرگوارش فرا گرفته است. او در دامن پیامبر(ص) بزرگ شده و جزء نزدیكترین افراد به حضرت(ص) بوده است و پیامبر(ص) بیشترین معاشرت و انس را با او داشته و از سرچشمه وحی او را سیراب می كرده است. چنان كه روایات متعددی كه آن حضرت از پیامبر اكرم(ص) اسلام نقل می كند شاهد گویایی است بر آنكه آن حضرت از پدرش دانشهای فراوانی را فرا گرفته است. به علاوه حضرت امام جعفرصادق(ع) در باره «مصحف حضرت فاطمه(س)» می فرماید: مصحف فاطمه(س)، املاء رسول خدا(ص) و خط علی(ع) است.1



مصحفی كه یكی از منابع مهم امامان معصوم علیهم السلام بوده است و آنان در موارد مختلف به آن مراجعه كرده و برای دیگران نیز بیان می كردند.



3ـ فرشتگان



یكی دیگر از منابع علم آن حضرت، فرشتگان می باشند. حضرت زهرا(س) همانند خضر، «ذوالقرنین» و مریم بود كه بر اساس ظاهر آیات قرآن، با فرشتگان الهی ارتباط داشتند و حقایقی از عالم غیب به آنان می رسید. بلكه آن حضرت به مراتب از آنان بالاتر بود چون اگر حضرت مریم سیده زنان عصر خودش بود، حضرت زهرا(س) سرور زنان تمام جهانیان است.



* «روح القدس» یك روح امدادگر است كه انسان را به هنگام انجام كارهای مهم معنوی و الهی یاری می دهد و به تفاوت مراتب اشخاص متفاوت است.



طبق برخی روایات، «مصحف» آن حضرت مشتمل بر علومی بود كه توسط فرشتگان در اختیار حضرت زهرا(س) قرار می گرفت. البته راجع به «مصحف» آن حضرت كه از چه منبعی می باشد برخی روایات چنان كه اشاره شد از املاء پیامبر(ص) شمرده است.



از امام صادق(ع) راجع به «مصحف فاطمه(س)» سؤال شد. حضرت در پاسخ فرمود: بعد از رحلت پیامبر(ص) حضرت زهرا(س) دچار آن چنان حزن و اندوهی شد كه از شدت و زیادی آن جز خدا كسی آگاهی نداشت. خداوند هم برای تسلّی آن حضرت فرشته ای نزد وی فرستاد تا او را تسلی داده با وی سخن بگوید. حضرت زهرا(س) جریان را به حضرت علی(ع) گفت.



* یكی دیگر از منابع علم و دانش حضرت زهرا(س) و سایر معصومین(ع) «روح القدس» است كه همواره با آنان است و آنان را در درك و فهم حقایق جهان هستی مدد می رساند.



حضرت علی(ع) فرمود: هر گاه احساس كردی كه فرشته بر تو نازل و صدایی شنیدی مرا مطلع كن. پس آنگاه كه فرشته آمد با حضرت سخن بگوید، به حضرت علی(ع) خبر داد و آن حضرت هم هر چه می شنید آنها را می نوشت و از آن نوشته ها «مصحف فاطمه(س)» به وجود آمد.2



در همین رابطه در روایت دیگری امام صادق(ع) می فرماید: بعد از رحلت پیامبر(ص) كه فاطمه دچار حرن و اندوه زیاد شده بود جبرئیل بر او نازل می شد و به او تسلیت می گفت و از وضع پدرش به وی خبر می داد و همچنین از آنچه در آینده نسبت به فرزندان او اتفاق می افتد او را مطلع می نمود و حضرت علی(ع) آنها را می نوشت و بدین وسیله «مصحف» فاطمه به وجود آمد.3



از این روایات و همانند اینها كه فراوان است به خوبی استفاده می شود كه فرشتگان با فاطمه زهرا(س) ارتباط داشتند و دانشهایی الهی در اختیار آن حضرت قرار می دادند. در باره مصحف حضرت(س) در ادامه نیز مطلبی خواهیم آورد.



4ـ القای روح القدس



یكی دیگر از منابع علم حضرت زهرا(س)، فیض روح القدس است. در آیات قرآن مواردی است كه از تأیید روح القدس سخن به میان آمده است؛ از جمله در باره حضرت مسیح در آیات 87 و 253 بقره و 110 مائده و در باره پیامبر گرامی اسلام در آیه 110 بقره. در اینكه «روح القدس» چیست؟ میان مفسران گفتگوی بسیار است. از روایاتی كه در منابع اهل بیت است استفاده می شود كه روح القدس روح مقدسی است كه با همه پیامبران و معصومین(ع) بوده است و امدادهای الهی را در موارد مختلف به آنها منتقل می ساخته بلكه در مواردی در غیر معصومین(ع) نیز وجود دارد.



امام باقر(ع) به «كمیت بن زید اسدی» شاعر معروف اهل بیت(ع) فرمود: برای تو همان است كه پیامبر اكرم(ص) به «حسان بن ثابت» فرمود: «لن یزال معك روح القدس ما ذببت عنّا» همواره روح القدس با تو خواهد بود مادامی كه از ما دفاع می كنی.1



و در روایت دیگر حضرت امام رضا(ع) هنگامی كه «دعبل خزاعی» بعضی از اشعار قصیده معروف خود «مدارس آیات» را خواند حضرت گریه شدیدی كرد. آنگاه فرمود: «نطق روح القدس علی لسانك بهذین البتیین» روح القدس در این دو بیت به زبان تو سخن گفت.2



* درك حقیقت این منابع كار ساده ای نیست. دارا بودن این منابع مهم و الهی است كه آنها را از سایر مردم ممتاز می گرداند و به آنها در هدایت و ارشاد مردم و حفاظت از معارف اسلامی كمك می كند.



امام صادق(ع) در تفسیر آیه «والسابقون السابقون اولئك المقربون» می فرماید: پیشگامان، رسولان الهی(ع) و بندگان خاص خدا هستند كه خداوند در آنها پنج روح قرار داده كه یكی از آنها «روح القدس» است كه به وسیله آن مطالب را درك می كنند.3



در روایت دیگر در همین رابطه امام باقر(ع) می فرماید: آنان به وسیله روح القدس آنچه را در زیر عرش است تا آنچه در زیر زمین است می دانند. یعنی از طریق این روح هر چه را لازم است بدانند می شناسند4



در برخی روایات در توصیف ارواح پنجگانه كه در خاصان بندگان الهی است امام صادق(ع) می فرماید: برای آن چهار روح ممكن است حادثه و اشكالی پیش آید ولی روح القدس از این امر مستثنی است، خواب و غفلت و كارهای بیهوده و باطل از او صادر نمی شود و با روح القدس معارف و حقایق شناخته می شود.5



از مطالبی كه ذكر شد چنین استفاده می شود كه «روح القدس» یك روح امدادگر است كه انسان را به هنگام انجام كارهای مهم معنوی و الهی یاری می دهد و به تفاوت مراتب اشخاص متفاوت است. در پیامبران و معصومین(ع) به گونه ای فوق العاده قوی تر و بارزتر عمل می كند، و در دیگران به اندازه خودشان. هر چند از حقیقت و جزئیات آن اطلاع زیادی نداریم.6 بنابراین یكی دیگر از منابع علم و دانش حضرت زهرا(س) و سایر معصومین(ع) «روح القدس» است كه همواره با آنان است و آنان را در درك و فهم حقایق جهان هستی مدد می رساند.



5 ـ نور الهی



یكی دیگر از منابع علم حضرت زهرا(س) نور الهی است كه بر اساس روایات متعددی در آن حضرت و سایر معصومین(ع) وجود دارد. در روایتی آوردیم كه آن حضرت در باره خویش می فرماید: خداوند نور مرا آفرید كه همواره مشغول تسبیح خدا بود. آنگاه آن را در درختی از درختان بهشت قرار داد و چون پدرم به امر خداوند از میوه آن درخت خورد نور من در پدر قرار گرفت. سپس به مادرم خدیجه منتقل شد و من از او متولد شدم. آنگاه می گوید: «و انا من ذلك النور اعلم ما كان و ما یكون و ما لم یكن، یا اباالحسن، المؤمن ینظر بنور اللّه تعالی».7



من به وسیله آن نور، به آنچه گذشته و حال و آنچه نیامده آگاهم. ای اباالحسن! مؤمن با نور خدای متعال می نگرد.



* حضرت فاطمه(س) همان طور كه وجود مقدسش سرچشمه و منشاء وجود امامان معصوم است، علم و دانش مصحف او نیز از سرچشمه های دانش ائمه علیهم السلام است كه از این موضوع عظمت و گستردگی دانش حضرت زهرا(س) كاملاً روشن می شود.



از این روایت به خوبی استفاده می شود كه یكی دیگر از منابع علم آن حضرت نور الهی است كه در آن حضرت وجود داشته است و همان نور سبب شده كه دانش و علم آن حضرت گسترده و فراگیر باشد. اینها كه ذكر شد سرچشمه دانش آن حضرت و سایر معصومین(ع) بود. درك حقیقت این منابع كار ساده ای نیست. دارا بودن این منابع مهم و الهی است كه آنها را از سایر مردم ممتاز می گرداند و به آنها در هدایت و ارشاد مردم و حفاظت از معارف اسلامی كمك می كند.